Het televisieprogramma ‘Opstandelingen’ laat op pijnlijke wijze zien, hoe gemeentelijke overheden erin slagen om burgers, die voor hun rechten opkomen, te koeioneren. Dit is een ernstig probleem, want als je het hebt over het vertrouwen, dat de burger in de overheid heeft, dan zou dat vertrouwen er a fortiori daar zou moeten zijn, waar de overheid het dichtst bij de burger staat, namelijk de gemeente.
Het is een complex probleem, waarvoor niet zomaar één oorzaak valt aan te wijzen. Je hebt burgemeesters, wethouders en ambtenaren. Als een burgemeester zegt een uitspraak van een rechter te betreuren, dan gaat die zijn boekje te buiten, want als benoemde ambtsdrager heeft hij dergelijke uitspraken te respecteren.
Wethouders zijn politieke ambtsdragers, die zelden of nooit het gedrag van gemeentelijke ambtenaren publiekelijk zullen bekritiseren. Wat ze wel graag doen, is de burger te paaien met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen. De opstandige burgers die in ‘Opstandelingen’ aan het woord komen, zijn niet meer te paaien. Zij zijn, door schade en schande wijs geworden, dat punt al lang gepasseerd. Voor dat paaien, bij voorbeeld via toewijzing van aanvragen WMO, is er een ander woord en dat is cliëntelisme.
Dan de ambtenaren, die worden geacht de rechtstaat ook op gemeentelijk niveau overeind te houden. Anders dan rijks- en provincie-ambtenaren, zijn ze veelal woonachtig in de gemeente waar ze werken. Ze hebben daar hun vrienden- en kennissenkring en men kan zich afvragen, hoe de loyaliteiten die daar het gevolg van zijn, zich verhouden tot integer functioneren, waardoor de burger ervan op aan kan, dat zijn rechten gerespecteerd worden.
Er zijn gemeenten, waar het gemeentehuis is omgedoopt tot stadswarenhuis. De winkel waar de burger overheidsgoederen kan komen kopen. Dit staat haaks op de opvatting, dat diezelfde burger met zijn stem en met het betalen van belastingen, de gemeentelijke overheid legitimiteit verschaft. De burger is niet de klant van de ambtenaar en de ambtenaar is ook niet helemaal de klant van de burger.
Dan de raadsleden. Ik zou ze bijna vergeten. In het programma 'Opstandelingen' was er het voorbeeld, waarin een controversieel voorstel verpakt zat in een pakket met andere voorstellen. Wanneer je daar tegen stemde, dan stemde je ook tegen de voorstellen, waar je het wel mee eens was. Manipulatie dus.
Hoe los je de problemen op, waar ‘Opstandelingen’ indringend aandacht aan besteedt? Door mazen in wet- en regelgeving te dichten en door ambtenaren van het belang van integer functioneren te doordringen. Misschien door een parlementaire enquête te houden en het geëtter eens goed door te rechercheren?
Reacties (2)