Bulgaarse keuken: gueveche (groenteovenschotel met gehakt)
Ooit, vele jaren geleden heb ik eens een aantal weken uitgebreid door Bulgarije gereisd. Het land lag destijds nog volop achter het IJzeren Gordijn en werd met straffe hand door de Bulgaarse communistische partij geregeerd. Als toerist merkte je daar toen overigens niets van, integendeel. De buitenlandse valuta inbrengende toerist was er destijds meer dan welkom; alle spreekwoordelijke deuren gingen zo ongeveer tegelijk open en vooral op het platteland waren de mensen, waar we als kleine groep toeristen vaak gewoon aan tafel mee aten, meer dan vriendelijk.
Bulgaarse keuken
Deze vakantiereis was ook mijn eerste kennismaking met de Bulgaarse keuken, die hier en daar sterke overeenkomsten vertoonde met die van buurland Turkije. Niet zo gek, want tijdens het Ottomaanse Rijk hebben de Turken Bulgarije circa 400 jaar (1396-1787) overheerst, een zwarte periode in de Bulgaarse geschiedenis. In de loop van zo’n tijd zullen bepaalde zaken, zoals gebruiken, producten en ook recepten van de Turkse soldaten, zeer wel mogelijk zijn blijven hangen. Toch ligt de oorsprong van de Bulgaarse gueveche, een stoofpot van groenten met vlees, eerder in midden-Europa dan in Turkije.
Echter, de er meestal in verwerkte groenten stammen voor een groot deel wel overeen met die uit de keuken van de vroegere Ottomaanse overheersers. 
Oorspronkelijk kwam het vlees voor de traditionele Bulgaarse stoofpotten meestal van schapen of geiten; òf het werd een vegetarische versie met eventueel wat kaas en eieren. Tegenwoordig wordt dit Bulgaarse gerecht ook met rundvlees, varkensvlees en zelfs kip of konijn bereid (hoewel het vlees van vooral de twee laatstgenoemden door de relatief lange bereidingstijd wel eens wat taai zou kunnen worden; diezelfde reden is vis niet geschikt voor de gueveche).
Bulgaarse specerijenmix: chubritza
Traditioneel wordt er in de Bulgaarse keuken rijkelijk gebruik gemaakt van chubritza, ook wel sharena sol genoemd. De letterlijke vertaling van de laatste benaming is overigens ‘gekleurd zout’ en geeft precies aan wat de basis is van deze traditionele Bulgaarse specerijenmix, namelijk zout. 
De verdere ingrediënten en onderlinge verhoudingen ervan willen nogal eens verschillen, afhankelijk van de smaak en voorkeur van degene, die de chubritza of sharena sol maakt. Echter, altijd zul je er de zogenaamde ‘heilige drie-eenheid’ in vinden van zout, gedroogd bonenkruid (chubritza) en paprikapoeder, terwijl vaak ook nog fenegriek en tijm worden toegevoegd. Tegenwoordig worden de pikantere versies ervan steeds populairder; daar is dan ook nog geroosterd of gerookt paprikapoeder, peper of zelfs cayennepeper in begrepen.
Chubritza of sharena sol is uitermate populair in Bulgaarse recepten en is een niet weg te denken smaakmaker in veel van de traditionele gerechten. Aan ovenschotels, maar ook aan stoofpotten met peulvruchten (bonen, erwten of linzen) en/of aardappelen, geeft deze specerijenmix dan ook de in Bulgarije zo gewaardeerde specifieke smaak. Omdat ik deze Bulgaarse specerijenmix echter niet gemakkelijk kon verkrijgen, heb ik het in dit recept vervangen door een pikante versie van paprikapoeder en daaraan nog apart zout, bonenkruid en tijm toegevoegd. Het recept is goed voor 3-4 personen.
Ingrediënten
- 400
gram gehakt (rund of halfom) - 200 gram kerstomaten
- 5 gemiddeld grote aardappelen
- 3 tenen knoflook
- 2 stengels bleekselderij
- 1 winterpeen
- 1 rode paprika
- 1 courgette
- 1 grote ui
- 225 milliliter water
- 4 eetlepels olijfolie
- Paprikapoeder (pikante versie)
- 1 theelepel (gedroogd) bonenkruid
- 1 theelepel (gedroogde) tijm
- Peper (naar smaak)
- Zout (naar smaak).
Garnering: 2 eieren (of meer naar eigen keuze).
Verder nodig: een schilmesje en/of een dunschiller, een groot of koksmes, een braadpan of grote hapjespan of koekenpan, een houten lepel of spatel, een ovenschaal met deksel (indien je geen deksel hebt, gebruik dan een dubbele laag aluminiumfolie om de ovenschaal mee af te dekken), een grote opscheplepel.
Bereiding
Verwarm de oven op 220-230 °C
Maak de knoflooktenen schoon en snij ze fijn
Giet de helft (circa 2 eetlepels) van de olijfolie in de braadpan, hapjespan of grote koekenpan en voeg de fijngesneden knoflook toe
Braad vervolgens het gehakt erin rul (nog zonder zout of specerijen toe te voegen)
Schil de winterpeen en snij deze in blokjes
Maak de ui schoon en snij deze in (halve) schijfjes
Was de bleekselderijstengels en haal eventuele draden af
Was de rode paprika en verwijder zaad en zaadlijsten
Snij de bleekselderijstengels en de rode paprika in stukjes of blokjes
Was de kerstomaten en snij ze doormidden
Was de courgette en snij deze in kleine blokjes
Schil de aardappelen, spoel ze af en snij ze in schijfjes
Giet wat olijfolie in de ovenschaal om deze in te vetten
Leg de helft van de aardappelschijfjes op de bodem van de ovenschaal
Verdeel de helft van de gesneden winterpeen, ui, bleekselderij, rode paprika, courgette en kerstomaten over de aardappelschijfjes
Strooi er nu (naar smaak) rijkelijk zout, peper en paprikapoeder overheen
Verdeel vervolgens het rulgebraden gehakt over de groenten
Verdeel er de tijm en het bonenkruid overheen
Strooi ook hier (naar smaak) weer rijkelijk zout, peper en paprikapoeder overheen
Leg daar de andere helft van de aardappelschijfjes op
Verdeel vervolgens de rest van de gesneden winterpeen, ui, bleekselderij, rode paprika, courgette en kerstomaten daar weer overheen.
Strooi er opnieuw (naar smaak) zout, peper en paprikapoeder overheen
Giet vervolgens het water en een scheutje olijfolie over de groenten heen
Doe het deksel op de ovenschaal, zet deze in de oven en bak de gueveche eerst ongeveer 30 minuten op 220-230 °C gaar
Haal de hete ovenschaal dan even uit de oven (maar zet de oven nog niet uit!), haal het deksel er af en breek de twee eieren (of meer) bovenop de gebakken groenten, waarbij de dooiers heel moeten blijven
Zet de ovenschaal vervolgens (zonder deksel) nog circa 10 minuten terug in de oven, tot ook de eieren gaar gebakken zijn
Strooi er eventueel ter garnering nog wat paprikapoeder overheen.
Variatie
Vervang eventueel (een deel van) de genoemde groenten door andere soorten, die je wellicht lekkerder vindt, zoals bijvoorbeeld aubergine, kool, prei, venkel, sperziebonen, pastinaak of pompoen. Het is dan natuurlijk niet meer zozeer een Bulgaars, maar een aan de eigen smaak aangepast Nederlands gerecht.
Neem in plaats van kerstomaten gewone of trostomaten. Je hebt er dan ongeveer 2-3 van nodig.
Heb je geen pikante versie van paprikapoeder, neem dan eventueel gewoon paprikapoeder en voeg nog wat cayennepeper toe. Hou je niet van een scherpe smaak, kies dan simpelweg voor alleen het gewone paprikapoeder.
Het bereiden van de eieren bovenop de groentenovenschotel is optioneel; eventueel kun je de eieren ook apart koken of bakken en erbij serveren.
Traditioneel wordt dit gerecht in Bulgarije in een kleipot bereid. Mocht je nog een ‘antieke’ terracotta römertopf bezitten, dan is deze bijvoorbeeld heel geschikt om dit gerecht in te bereiden. Heb je dat allemaal (zoals ik) niet, dan kan een glazen ovenschaal ook volstaan.
Als je geen oven hebt, kun je dit gerecht desnoods in een ouderwetse stoof- of braadpan bereiden; bereid alles op dezelfde manier voor, maar stapel de verschillende lagen niet in een ovenschaal, maar in de stoof- of braadpan. Laat deze dan op middellaag vuur (en het liefst op een vlamverdeler) ongeveer 50-60 minuten stoven.
Serveren
Serveer de gueveche als warm lunchgerecht.
Serveer de gueveche met (stok-) brood.
Serveer de gueveche als warme avondmaaltijd.
Serveer de gueveche met een frisse salade van bijvoorbeeld komkommer, tomaten en/of uien.
Добър апетит! (dobur apetit) oftewel eet smakelijk!
ASMAY.
© 2019 Foto's: Asmay, Office.microsoft.com, Pixabay.com.
Zie ook:
Griekse-keuken-gemistés-piperiés-(gevulde-paprika-s)
Hongaarse-keuken-rakott-kaposzta-(zuurkool-rijstovenschotel)
Italiaanse-keuken-teglia-di-patate-e-funghi-(aardappel-paddenstoelovenschotel)
Turkse-keuken-musakka-ile-haydari-(aubergine-gehaktschotel-met-yoghurtsaus)
Of lees verder via:
https://tallsay.com/asmaysrecepten of
https://asmaysrecepten.wordpress.com/ of
Reacties (14)
Hier zijn ovenschotels erg geliefd (in alle variëteiten) ;
En deze zal er nu ook opgediend worden.
Ik ben het ook helemaal eens met Willemijntje. Ik hou ervan om mee te kletsen als de schotel in de oven aan het garen is.
Deze groentemix met de genoemde kruiden maak ik wel vaker, die is trouwens ook koud erg lekker. Heb je nog een restje over kun je daar, met een extra bouillonblokje, ook nog eens een lekkere maaltijdsoep van maken.
P.S. In grote Duitse supermarkten kun je tegenwoordig hetzelfde mengsel ook in glazen potten kopen, onder de naam Djuvec. Waarschijnlijk omdat daar zoveel Oost-Europeanen zijn.
Het is trouwens Djuvec met zo'n krulstaartje onder de c - ik weet niet waar dat zit hier op het toetsenbord.