Deense keuken: risalamande (amandelrijst)

Door AsmaysRecepten gepubliceerd in Asmay's Recepten

Voor de Denen is er met Kerstmis eigenlijk maar één nagerecht en dat is risalamande! Zonder dit traditioneel Deense nagerecht zou het Kerstfeest bijna onecht en onaf zijn. Toch is de traditie van dit typische Kersttoetje nog niet zo heel erg lang geleden ontstaan uit een andere toetjesfavoriet, namelijk de overbekende, aloude Deense risengrød.

Links: Nyhavn in Kopenhagen.

Risengrød, geliefd maar eenvoudig

Risengrød of rijstepap is al eeuwenlang een geliefd Deens nagerecht, dat door jong en oud, arm en rijk hogelijk werd en wordt gewaardeerd. De rijstepap of -pudding was eenvoudig te bereiden met rijst, een beetje water, melk en wat zout, waarna de garnering van (meestal) suiker en kaneel er de lekkere smaak aan gaf. Echter, ergens aan het begin van de 19e eeuw begon (ook) in Denemarken bij de rijker geworden burgerij de behoefte te groeien om zich te onderscheiden van het arme deel van de bevolking, het gepeupelte zoals het destijds heette. Niet alleen hun grotere welvaart, maar ook hun betere scholing zorgde voor een kloof in de samenleving, die – wat hen betreft – duidelijk zichtbaar moest zijn en wel op elk vlak. Voor wat betreft huizen, tuinen, landgoederen, paarden, koetsen, kleding, juwelen, kunst en dergelijke was dit natuurlijk eenvoudig; de rijken kochten wat zij wilden, terwijl de armen met hun geld amper voor hun onderdak, voedsel en (goedkope) kleding konden zorgen. Toch was dit voor de Deense bourgeoisie nog niet genoeg: ook hetgeen op tafel kwam, moest zich rijkelijk onderscheiden van armeluiskost. Maar om nu hun geliefde, maar zo eenvoudige risengrød op te geven? Dat was te veel gevraagd. Wat te doen?

Risalamande, een dessert op stand

Al snel bedacht men een oplossing. Aan de vertrouwde risengrød zouden wat luxere en duurdere ingrediënten worden toegevoegd (zoals slagroom en amandelen) en het nieuwe dessert zou een andere, elegantere naam krijgen: naar het Frans: riz à l’amande oftewel: rijst met amandelen. (De naam is inmiddels zo ‘verdeenst’, dat het als een eigen naam van het gerecht in het Deense woordenboek is opgenomen.)

In plaats van de vertrouwde kaneel en suiker werd de opgeleukte rijstpudding voortaan gegarneerd met een meestal warme aardbeien-, bessen- of kersensaus. Later kwam daar nog een exotisch ingrediënt bij: een vanillepeul of vanillestokje werd uitgeschraapt en in de rijstepap meegekookt, iets dat nog steeds specifiek hoort bij de risalamande en niet bij de risengrød. Een ander verschil tussen deze twee Deense vormen van rijstepap is, dat risengrød altijd een beetje zout bevat, maar dat dit traditioneel in de risalamande wordt weggelaten (hetgeen weer jammer is, want dat beetje zout verdiept de smaak meer). Tegenwoordig is risalamande voor wat de kosten betreft gelukkig voor iedereen bereikbaar geworden en het is in Denemarken dan ook nog steeds het meest favoriete, traditionele Kerstdessert.

Mandelgaven, een extra cadeautje

Met de risalamande als nagerecht bij het Kerstdiner, ontstond al snel een volgende, feestelijke traditie, namelijk die van de mandelgaven (amandelgeschenk). Een beetje in het verlengde van enkele Driekoningentradities, wordt er bij het bereiden van de risalamande één hele en bij voorkeur niet van zijn schilletje ontdane amandel door de rijstepap geroerd. Degene, die deze hele amandel vervolgens in zijn of haar portie van het toetje vindt, krijgt dan een (extra Kerst-) cadeautje.

Het recept is goed voor 2-3 personen. Wil je voor meer personen risalamande bereiden, vermenigvuldig dan de benodigde hoeveelheden overeenkomstig en neem 2 vanillepeulen.

Ingrediënten

1e stap: Risengrød

100 gram dessertrijst
100 milliliter water
500 milliliter melk
1 vanillepeul
Snufje zout.

Verder nodig: een scherp mesje, een kookpan, een houten lepel of spatel.

2e stap: Risalamande

risengrød
75 gram blanke amandelen (of amandelschaafsel)
Water
250 milliliter slagroom
1 eetlepel suiker.

Garnering: aardbeien- of kersensaus en enkele geschaafde amandelen.

Verder nodig: een hakmes of eventueel een staafmixermolen, een mengkom of mengbeker, een handgarde, handmixer of staafmixer, een houten lepel of spatel.

Bereiding

1e stap: Risengrød (kan eventueel een dag van tevoren worden gemaakt)

Zet de kookpan op het vuur en doe er het water en de rijst bij

Laat dit 1-2 minuten koken (het water zal snel door de rijst worden opgenomen) en voeg dan de melk en het zout toe (in risalamande hoort eigenlijk geen zout, maar zelf vind ik een beetje zout in de pap lekkerder)

Snij met een scherp mesje de vanillepeul over de lengte open en schraap er het vanillemerg uit

Roer dit door de melk met rijst heen

Voeg ook de opengesneden vanillepeul aan de melk met rijst toe, omdat er – ook zonder het merg – nog veel aroma in zit (in risengrød hoort eigenlijk geen vanille, maar als je er toch risalamande van maakt, is het gemakkelijker om het vanillemerg en de vanillepeul gelijk in de melk mee te koken, dan om het later met de gehakte amandelen door de risengrød geroerd te krijgen)

Laat de rijst op laag vuur ongeveer 12-15 minuten koken (of zo lang als er in de kookaanwijzing op de verpakking van de rijst is aangegeven)

Roer regelmatig, want de rijst heeft de neiging snel aan de bodem te koken

Haal aan het eind van de kooktijd de vanillepeul er uit en gooi deze weg

Laat de risengrød afkoelen

2e stap: Risalamande

Hak de amandelen met een hakmes of met de staafmixermolen in grove stukken (let op dat het mengsel bij gebruik van een staafmixermolen niet te fijn wordt)

Roer de gehakte amandelen vervolgens door de afgekoelde risengrød

Giet de slagroom in de mengkom of mengbeker en voeg de suiker toe

Klop de slagroom met de handgarde, handmixer of staafmixer stijf

Roer tot slot de stijfgeslagen slagroom voorzichtig door de risengrød: het is nu risalamande geworden!

Wil je ook een ‘mandelgaven’ er in hebben, roer dan één hele amandel (het liefst nog met het goed zichtbare donkere velletje) door de risalamande heen

Schep de risalamande in één grote schaal of in een aantal kleine puddingschaaltjes

Bewaar de risalamande voor gebruik in de koelkast

Garneer voor het serveren nog met enkele geschaafde amandelen en (warme) aardbeien- of kersensaus of geef de saus er apart bij.

Variatie

In plaats van dessertrijst kan ook risottorijst (de echte arboriorijst) worden gebruikt voor de bereiding van de risengrød.

Wanneer je de risengrød traditioneel wilt eten: zorg dat er wat zout in de rijstepap wordt gekookt en laat de vanillepeul weg. Garneer de risengrød rijkelijk met suiker en kaneel.

Vervang de suiker in de slagroom eventueel door vanillesuiker voor een extra vanille-accent.

Heb je alleen amandelen met vlies beschikbaar, kook dan eerst wat water in een waterkoker, fluitketel of steelpan en giet dit in een kom of schaal. Giet de amandelen in het hete water en laat ze ongeveer 5 minuten staan. Haal daarna elke amandel uit de kom en druk (met duim en wijsvinger) de schil er af. Gebruik de (nu blanke) amandelen verder zoals in het recept staat beschreven.