Nieuwe Nederlandse Richtlijnen voor Goede Voeding

Door Asmay gepubliceerd in Voeding en Gewicht

Op 4 november 2015 presenteerde de Gezondheidsraad, een onafhankelijk wetenschappelijk adviesorgaan van de Nederlandse regering, nieuwe richtlijnen voor een goede voeding. Sommige van die richtlijnen volgen de 'oude' richtlijnen van 2006.

Toch zijn er ook aardig wat verschillen. De wetenschap heeft de afgelopen negen jaar immers niet stilgezeten. Er zijn veel onderzoeken gedaan en studies gemaakt over de invloeden van bepaalde voedingsmiddelen en/of voedingsstoffen op onze gezondheid. Nieuwe onderzoeksmethoden en nieuwe technologieën zorgen ervoor dat de resultaten veel nauwkeuriger kunnen worden bepaald dan dat dit in 2006 nog het geval was. Van andere voedingsmiddelen is door de jaren heen meer bekend geworden over de consequenties ervan op onze gezondheid op de lange termijn. Ook die resultaten zijn meegenomen in de formulering van de nieuwe voedingsrichtlijnen, die vanaf 2016 de basis zullen vormen voor het advies van huisartsen, specialisten, diëtisten, gewichtsconsulenten en voedingsdeskundigen.

Wat is er veranderd in de nieuwe voedingsrichtlijnen?

Waarvan zouden wij bij voorkeur meer moeten gaan gebruiken?

Brood

Was er in 2006 nog geen aanbeveling over brood, vanaf 2016 is dat anders. De aanbeveling wordt om als volwassene dagelijks (minimaal) 90 gram bruin brood of volkoren brood te eten of diezelfde hoeveelheid van een ander volkoren product (bijvoorbeeld havermout of een klassieke, ongezoete muesli). Voor brood komt dat overeen met ongeveer 20-35 gram per snee brood (afhankelijk van de grootte en de dikte ervan), dus in totaal tenminste 3 boterhammen.

Peulvruchten

Een nieuwkomer in de aanbevelingslijst zijn peulvruchten. Onder peulvruchten verstaan we bonen, erwten en linzen, die meestal lang kunnen worden bewaard, omdat ze gedroogd of bereid in pot of blik worden aangeboden (bijvoorbeeld bruine, zwarte of witte bonen, kidney- of kievitsbonen, groene, rode, berg- of Dupuy-linzen, doperwten, spliterwten, kikkererwten). Peulvruchten zijn rijk aan koolhydraten en (plantaardige) eiwitten. Bovendien bevatten zij aardig wat B-vitaminen, ijzer, calcium en fosfor. Stonden peulvruchten vroeger vooral bekend als wintergroente, tegenwoordig worden ze vaker gebruikt als extra groente, bijvoorbeeld in een soep of een salade. In de nieuwe voedingsrichtlijnen wordt aangeraden om peulvruchten tenminste 1x per week te eten.

Noten

Stonden noten tot nu toe vaak bij de producten, die spaarzaam dienden te worden gebruikt vanwege het hoge gehalte aan vetten, vanaf de nieuwe voedingsrichtlijnen is dat anders. Er wordt nu aanbevolen om tenminste 15 gram ongezouten noten per dag te eten. Noten bevatten wel veel vet, maar dat is plantaardig en dus onverzadigd. Bovendien bevatten noten veel vitaminen, mineralen en voedingsvezels; allemaal wenselijk in een gezond voedingspatroon.

Zuivel

Evenmin stonden zuivelproducten op de vorige aanbevelingslijst, maar dit keer zijn ze expliciet in de voedingsrichtlijnen opgenomen. Aangeraden wordt om enkele porties zuivel per dag te nemen, waaronder melk of yoghurt. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen magere, halfvolle of volle zuivel of tussen gezoete of ongezoete zuivelproducten. Daarover wordt echter in een andere voedingsrichtlijn weer wat gezegd (zie verder hieronder).

Thee

Thee werd voorheen nooit apart genoemd. Nu stellen de nieuwe voedingsrichtlijnen, dat het gebruik van thee gezond is en er wordt aangeraden tenminste 3 koppen thee per dag te drinken. Daarbij wordt niet gespecificeerd of dat nu gewone, zwarte thee (met looizuur) moet zijn, groene thee of kruidenthee.

Groente en fruit

Voor deze categorie was al een aanbeveling opgenomen in de voedingsrichtlijnen van 2006, namelijk tenminste 150-200 gram groente en 200 gram (ongeveer 2 stuks) fruit per dag.

Ook in de nieuwe lijst is dit gehandhaafd, zij het dat de aanbevolen hoeveelheid groente is opgeschroefd naar tenminste 200 gram.

Welke richtlijnen zijn vrijwel hetzelfde gebleven?

Zout

Voor zout is de aanbevolen inname gelijk gebleven, namelijk niet meer dan 6 gram per dag. De vraag is natuurlijk of de voedingsindustrie zich hier ook aan houdt, want het teveel aan zout dat wij vaak binnenkrijgen, zit als zogenaamd 'verborgen zout' veelal in kant-en-klaar-producten. Zout is immers een (goedkoop) conserveringsmiddel en een sterke smaakmaker. Teveel zout is echter erg slecht voor de gezondheid; het veroorzaakt onder meer een hoge bloeddruk (hypertensie) en kan leiden tot andere vormen van hart- en vaatziekten.

Vetten en oliën

Hoewel er weinig tot niets werd aanbevolen in de voedingsrichtlijnen van 2006, voerde het Voedingscentrum wel altijd campagne voor het gebruik van bij voorkeur onverzadigde vetten tegenover verzadigde vetten. Die campagne is nu officieel overgenomen in de nieuwe voedingsrichtlijnen. Aanbevolen wordt nu om boter, harde margarine en bak- en braadvetten door zachte margarines, vloeibaar bak- en braadvet en plantaardige oliën te vervangen.

Er gaan echter momenteel steeds meer stemmen op, dat het gebruik van dierlijk vet (bijvoorbeeld in kaas, boter, eieren en volle zuivelproducten) lang niet zo slecht zou zijn als altijd werd beweerd. Diverse nieuwe studies hebben inmiddels aangetoond dat er in feite géén oorzakelijk verband kan worden gelegd tussen deze vormen van dierlijke vetten, cholesteroltoename en hart- en vaatziekten!

De enige onverminderd slechte groep in de vetten en oliën blijft de transvetten. Dit zijn plantaardige vetten, die in de voedingsindustrie extra worden verhit, verhard of gehydrogeneerd, om ze te stabiliseren, beter houdbaar en verkoopbaar te maken. Hierdoor veranderen de in basis goede plantaardige vetten in transvetten, die helaas onweerlegbaar slecht voor onze gezondheid zijn.

Koffie

Werd koffie in de vorige voedingsrichtlijnen niet genoemd, deze keer wordt het 'zwarte goud' wel genoemd. Gekeken is daarbij naar de hoeveelheid voedingscholesterol, cafestol en kahweol. Van cafestol is intussen bekend, dat het het slechte of LDL-cholesterol in ons bloed kan verhogen. Deze stof krijg je vooral binnen bij het drinken van ongefilterde koffie (uit een percolator of cafetière, of gezet op de manier van Turkse koffie). Het advies is dan ook om ongefilterde koffie te vervangen door gefilterde koffie, waarbij de cafestol in het koffiefilter wordt opgevangen en niet in de te drinken koffie belandt.

Waarvan zouden wij in feite minder moeten gaan gebruiken?

Alcohol

Gold in 2006 nog een richtlijn van twee standaardglazen alcohol voor een man en één standaardglas voor een vrouw per dag, verder onderzoek naar de gevolgen van (regelmatig) alcoholgebruik op onze gezondheid op de lange termijn heeft de deskundigen wat behoudender gemaakt. Over de rol van alcohol bij bijvoorbeeld het ontstaan van kanker, maar ook bij bepaalde vormen van dementie is inmiddels steeds meer informatie voorhanden. In de nieuwe voedingsrichtlijnen wordt het gebruik van alcohol daarom zelfs afgeraden. Wanneer je toch wilt drinken, dan is een advies afgegeven van niet meer dan één standaardglas per dag, ongeacht of je nu man of vrouw bent.

Suikerhoudende drank

Waar bij de vorige voedingsrichtlijnen alleen een link werd gelegd tussen het gebruik van suikerhoudende drank (frisdrank, cola, vruchtensap, zuiveldrank e.d.) en gewichtstoename, deze keer worden de 'suikerwatertjes' beslist meer in de ban gedaan. Het advies hiervoor luidt onomwonden om er zo min mogelijk van te drinken. Dit zou niet alleen de gezondheid in het algemeen, maar vooral ook het (gezonde) gewicht van kinderen èn volwassenen goed doen.

Vlees

Omtrent vlees is niet eerder een duidelijk advies afgegeven, behalve dat men het beste kon kiezen voor magere vleessoorten. Nu steeds duidelijker wordt welke negatieve rol rood vlees (rundvlees, ook varkensvlees) en vooral bewerkt vlees speelt bij het ontstaan van darmkanker (en wellicht ook andere vormen van kanker), kan men er niet meer omheen. Onder bewerkt vlees wordt overigens verstaan al het vlees, dat is bewerkt of geconserveerd door middel van roken, drogen, zouten of door toevoeging van conserveringsmiddelen. En dat is bijna alles: van knakworst tot vleeswaren, van salami tot hamburger. In de nieuwe voedingsrichtlijnen wordt dan ook aangeraden om de consumptie van rood vlees en bewerkt vlees zoveel mogelijk te beperken.

Vis

Bijzonder is het nieuwe advies over vis. Was het in 2006 nog: "eet tweemaal per week vis, waarvan tenminste eenmaal vette vis", tien jaar later houdt men het op "eenmaal per week vis, bij voorkeur vette vis".

Tot slot

Nu de Gezondheidsraad de nieuwe richtlijnen voor goede voeding had gepresenteerd, was het aan het Voedingscentrum om een en ander te vertalen in eenvoudige en duidelijke, voor iedereen gemakkelijk te begrijpen symbolen. In maart 2016 zag (weer) een nieuwe Schijf van 5 het levenslicht.