Meer dan veertig jaar geleden maakte een klein jongetje kennis met de strijd in het Midden-Oosten. Sindsdien heb ik een haat-liefdeverhouding met Israël. Maar vooral veel bewondering.

Nefesh Yehudi homiyah

Mijn eerste confrontatie met de strijd in het Midden-Oosten

Het is een hele tijd geleden. De tv zond mooie beelden uit, in zwart-wit. Voor het eerst van mijn leven keek ik naar de Olympische Spelen. Het was 1972 en de Spelen werden gehouden in München. Van de sportieve prestaties is me bijna niets bijgebleven. Ook het feit dat dit het eerste echt grote sportevenement was dat op Duitse bodem werd georganiseerd, na de Spelen van 1936, waar de Nazi’s zo’n enorm stempel op drukten, realiseerde ik me niet. Dat kwam pas veel later. De reden waarom het in mijn herinnering is blijven hangen is de terroristische aanslag die de wereld schokte.
Palestijnse terroristen van de Zwarte September-beweging drongen door in het Olympische dorp, vermoordden twee Israëlische atleten en gijzelden negen anderen. Bij de bevrijdingsactie verloren die negen ook het leven. Ik was woest en riep luid en duidelijk op straat wat ik vond van “die Palestijnse moordenaars”. Mijn moeder riep me tot de orde. Ik mocht pas wat roepen als ik wist waar het om ging; eerst kennis, dán pas een mening.

Een aantal maanden later brak oorlog uit. We kregen op school informatie en voor ons kinderen was het volkomen duidelijk: wij stonden aan de kant van Israël. We kregen basale informatie over de eeuwenlange Jodenvervolging. Het feit dat we twee orthodox-Joodse kinderen op school hadden, vergrootte onze sympathie. Moslimkinderen zagen we pas voor het eerst een jaar of drie later.

De gevolgen van die oorlog waren ook in Nederland merkbaar. De olieboycot, hamsteren, benzine op de bon en natuurlijk de autoloze zondagen, die wij kinderen toejuichten. Fietsen, rolschaatsen, tikkertje spelen en voetballen op de J.F. Kennedylaan, waar normaal de auto’s met 70 km per uur langs razen. Mijn zus had in die tijd een lui oog en moest een ooglapje dragen. Hoe vaak heeft ze niet gehoord dat ze de dochter van Moshe Dayan moest zijn? Op Oudjaarsavond 1973 mocht ik de conference van Wim Kan zien. Veel van de politieke grapjes snapte ik niet, jong als ik was. Maar de opmerking over premier Golda Meir heb ik onthouden. “Golda is lief. We krijgen meer sinaasappels. Maar daar heb je ook niks aan als je auto niet op jus d’ orange loopt.” Die grap kon ik bevatten.

Een opgroeiende puber en het conflict in het Midden-Oosten 

De jaren verstreken. De Amerikaanse serie ‘Holocaust’ kwam op tv. Voor het eerst werd de Jodenvervolging persoonlijk gebracht; het maakte meer indruk dan tien documentaires. Het was alsof ik als toeschouwer naast de familie Weiss liep en kon zien en voelen wat hen overkwam. Ik was niet de enige. De reacties vanuit Duitsland waren overweldigend. Het is misschien mijn gekleurde blik, maar ik had echt het idee dat een open en eerlijke verwerking van hun oorlogsverleden juist na ‘Holocaust’ in gang werd gezet.

Ik werd een extreem idealistische puber en liep rond in alternatief-(ultra)linkse kringen. Mijn sympathie voor Israël was voor velen van hen een doorn in het oog. Israël was fout, ze onderdrukten de oorspronkelijke bevolking van wie ze het land hadden gestolen. Er kleefde veel bloed aan hun handen. Wat hen als volk was overkomen, de pogroms in Rusland, de vervolging in Nazi-Duitsland, ze deden nu exact hetzelfde met de Palestijnse bevolking. Ik begon verontwaardiging te voelen voor het leed dat Israël anderen aandeed, maar mijn sympathie bleef. Wel vond ik als zwart-wit denkende puber dat juist door hun verleden Israël doordrongen moest zijn van een hoger moreel besef dan ze nu lieten zien. Alsof dat zo makkelijk gaat...

In mijn tijd bestond er nog dienstplicht. Met de “zekerheid en moed” van iemand die toch al wist dat hij afgekeurd zou worden, verkondigde ik dat als ik onder de wapenen moest, ik me vrijwillig zou melden en als Unifil-soldaat graag naar Libanon zou gaan. Dan deed ik tenminste nog iets nuttigs. Mijn pre-studentikoze arrogantie liet me zeggen dat dit toch heel wat beter was dan hier leren om tegen de communistische Russen te zijn, door een luldebehanger van een sergeant die niet eens het verschil tussen Karl Marx en Karl May wist. Uiteraard werd ik afgekeurd en wat ik later las over Unifil maakte me duidelijk dat ik waarschijnlijk totaal verknipt zou zijn teruggekomen uit Libanon. Het was daar geen feestje, immers.

Een haat-liefdeverhouding met Israël

In 1982 vond in de Palestijnse kampen Sabra en Chatila een vreselijk bloedbad plaats onder Palestijnen. De daders waren christelijke Libanese milities, oogluikend toegestaan door Israël. Mijn sympathie voor Israël koelde af tot beneden het vriespunt maar verdween niet. Mijn sympathie voor Palestijnse slachtoffers groeide. Die sympathie had ik dan weer totaal niet voor de terroristische aanslagen, zoals de kaping van het cruiseschip Achille Lauro, waarbij een Amerikaan in een rolstoel nota bene, koelbloedig werd vermoord. Radicale sjiieten in Iran, Syrië en Libanon, radicale Joden in Israël, radicale christelijke milities in Libanon, radicale soennieten in Egypte en Saoedi-Arabië, ik werd er moedeloos van. Iedereen had het onaantastbare gelijk aan eigen kant en beriep zich op eeuwenoude teksten uit zogenaamd heilige boeken. Het was de eerste periode in mijn leven dat ik fel anti-religie werd. Dit duurde een aantal jaar.

Een storm raast door de woestijn

Het was 2 augustus 1990, ik herinner me het nog zo goed. Een beeld op tv. Wolkenkrabbers en militaire helikopters. De zee op de achtergrond. En een stem die smeekte: “In naam van Allah, help ons!” Alles veranderde; Saddam Hoessein was Koeweit binnengevallen. En de wereld antwoordde. Voor het eerst was de Veiligheidsraad unaniem. CNN kwam op de kabel en elke dag volgden we het nieuws van de Golfoorlog. Saddam bedreigde ook Israël. Ik weet dat ik voor het eerst in jaren heb gebeden tot de God in Wie ik niet geloofde dat Israël zich in zou houden en niet terug zou slaan. De Derde Wereldoorlog zou dan een feit zijn. Israël hield zich in, zelfs toen de Scuds dood en verderf zaaiden. Ik was verbijsterd om de reactie van de Palestijnen. Dit was hun kans om sympathie te winnen en zich aan te sluiten bij de coalitie, maar wat zag ik? Vrouwen die hun juwelen afgaven om Saddam te ondersteunen. Makkelijk denkend vond ik “Als je dan continu de verkeerde kant kiest, dan vraag je er ook om!” Ik walgde van de Palestijnse houding en bewonderde de zelfbeheersing van de Israëli’s.

Saddam werd verslagen, het communisme was ook gevallen en Nelson Mandela was eindelijk vrij. Ik had het gevoel dat het eindelijk de goede kant op ging met de wereld. Yitzhak Rabin en Yasser Arafat schudden elkaars hand in Washington. Arafat gretig, Rabin nog enigszins terughoudend. Zou het dan toch mogelijk zijn? Eindelijk vrede in het Midden-Oosten? De moord op Rabin, nota bene door iemand van zijn eigen volk, een ultra-orthodoxe Jood, gooide roet in het eten. Die gebeurtenis viel samen met een tweede periode waarin ik fel anti-religie werd; het heeft er zeker aan bijgedragen.

In 2000 bezocht Ariel Sharon de Tempelberg, wat leidde tot de Tweede Intifada. Ik zag het aan, de vele slachtoffers, de uitbreiding van Joodse nederzettingen op Palestijns grondgebied, de zelfmoordaanslagen van Hamas, de bouw van de muur, de continue wederzijdse provocaties en beschietingen. En natuurlijk 11 september 2001. De tegenstelling tussen de reactie van Arafat, die het veroordeelde en in mijn ogen ook oprecht was daarin, en de reacties in de straten van de Palestijnse gebieden, met vrolijk juichende mensen. En nu, bijna dertien jaar later, is er niets verbeterd, het is in het Midden-Oosten alleen maar gevaarlijker geworden. De Arabische lente is verworden tot een Arabische totale chaos, “failed or failing states” en een barbarij op kolossale schaal. Het slechtste in de mens komt in dit gebied naar boven. En hoe zit het dan met Israël?

Israël als voorbeeldnatie

Mijn hele leven word ik sterk aangetrokken door ‘het onbekende, het nieuwe’. Amerikaanse literatuur, zo doordrongen van hun pioniersgeest, oefent een enorme aantrekkingskracht op me uit. De positieve mentaliteit die daarbij hoort, het met eigen handen en eigen zweet iets compleet nieuws opbouwen, dat is het leven wat ik eigenlijk wilde en wat ik in mijn eigen Nederlandse en Europese omgeving totaal niet terugvind. En meer nog dan Amerika staat Israël hier model voor. 

Een volk dat na duizenden jaren hun oude land terugkrijgt en de kans met beide handen aangrijpt om een nieuwe start te maken. Een volk dat laat zien dat met menselijk vernuft en een experimentele “Yes we can”-houding ontzettend veel mogelijk is. Kibboetzim als gemeenschapsproject en een experiment in socialisme, maar dan zoals het bedoeld is. De uitvinding van druppelirrigatie als landbouwmethode, perfect geschikt voor die landen waar schoon water schaars is. Vergelijk dat eens met het besproeien van velden waarbij een groot deel van het water verdampt nog voordat het de grond raakt. Een bewijs dat je met innovativiteit zelfs een woestenij vruchtbaar krijgt. Israël investeert in ontziltingsinstallaties waarmee ze van zeewater uitstekend drinkwater kunnen maken. Nu, in 2016, hebben ze zelfs een overschot. Wat dacht je van de medische doorbraken aan het Weizmann Instituut, o.a. op het gebied van leukemie en preventie van borstkanker. Het baanbrekende werk van Eshel Ben Jakob op het gebied van zelfregulerende complexe systemen, de uitvinding van de USB-stick en ander revolutionair werk in computertechnologie. Natuurlijk ook wat minder wereldschokkende uitvindingen als Rummikub, Mastermind en de Epilady. En dat allemaal in een klein landje met een beperkt aantal inwoners, continu in staat van oorlog. Het enige land in die streek met een democratie die de naam democratie ook waardig is.

Dat is één gezicht van Israël. Het andere gezicht, ik kan er veel begrip voor opbrengen, maar blijf er ook veel moeite mee houden. De buitenproportionele aanvallen op Palestijnse burgers, zelfs al worden ze als menselijk schild gebruikt. De muur, de vele checkpoints, de nederzettingenpolitiek. Gerechtvaardigde zelfverdediging? Of toch zinloos machtsvertoon en nodeloze provocaties? Alsof je een kleuter die een snoepje van je pikt met een honkbalknuppel te lijf gaat? Of ervaring, omdat ook een kleuter een bomgordel kan dragen? De beelden van dode kinderen, onder het puin, gaan me door merg en been. Het kan me dan niet verrekken wat hun ouders op hun kerfstok hebben. Ook al waren ze zo stom om een terroritische beweging als Hamas aan de macht te helpen.

Hoe zou ik nu zijn als ik was opgegroeid in een vluchtelingenkamp, zonder hoop op een normale toekomst? Was ik ook volkomen geradicaliseerd? Als ik de afgelopen jaren vrienden en familieleden had moeten begraven? Zou ik ook zijn gaan geloven dat de Holocaust een leugen is? Holocaust-ontkenning is hier verboden, maar vindt via websites uit islamitische landen een steeds groter groeiende groep “gelovigen”. Ook de Russische hoax van eind 19e Eeuw over een wereldwijd Joods complot wordt via die sites nieuw leven ingeblazen en opnieuw succesvol gepropageerd. Het is die hoax die een directe inspiratiebron was voor Hitler’s “Mein Kampf” en voor de vele complotten over een zogenaamde Nieuwe Wereldorde, met o.a. rijke Joodse families als samenzweerders. De anti-Joodse krachten strijden niet alleen met bommen en kogels, maar ook steeds meer met propaganda. En de sheeple slikken het als zoete koek.

Ik zie een land met twee gezichten. Een land, een hoop en belofte voor de toekomst, omringd door barbarij en levensgevaar. Eigenlijk een model voor de mensheid als geheel. Er is geen land dat dit zo duidelijk laat zien. Het besef waar ze vandaan komen, gekoppeld aan een goed beeld waar ze heen willen. Het besef dat er nog heel wat werk verzet moet worden om dat te bereiken en de bereidheid dat ook te doen.
In de Bijbel, in het Oude Testament, is het Joodse volk Gods volk. Een voorbeeldvolk. Los van het religieuze aspect denk ik dat Israël dat nog steeds kan zijn. Maar ze hebben een hoop werk te verzetten, veel obstakels te overwinnen, ook die in zichzelf. Ondanks al hun tekortkomingen zie ik ze als lichtpunt van beschaving in een levensbedreigende omgeving. Maar ik geloof in ze, ik hoop voor ze. Daarom sluit ik af met hun volkslied, dat heel toepasselijk Hatikvah, Hoop heet.

Kol od balevav
P’nimah
Nefesh Yehudi homiyah
Ulfa’atey mizrach kadimah
Ayin l’Tzion tzofiyah
Ode lo avdah tikvatenu
Hatikvah bat shnot alpayim
L’hiyot am chofshi b’artzenu
Eretz Tzion v’Yerushalayim

Zolang in het hart, van binnen
Een Joodse ziel levendig is
En naar het Oosten, vooruit
Het oog naar Zion kijkt
Is onze hoop nog niet verloren
De hoop die al tweeduizend jaar leeft
Een vrij volk te zijn in ons land
Het land van Zion en Jeruzalem

Tallsay is een leuke en makkelijke manier om verhalen, artikelen en recepten te publiceren. Publiceer vandaag nog jouw eerste artikel!