Slimmer met champagne!

Door Robin93 gepubliceerd in Eten en drinken

Champagne geldt al eeuwenlang als een bijzondere, exclusieve, luxe en dure mousserende wijn voor de rijken der aarde. Tegenwoordig zijn er echter ook wel minder exclusieve en minder dure champagnes te koop voor de niet-rijken onder ons. In menig huisgezin zal dan ook op (vooral) oudejaarsavond een Frans flesje bubbeltjeswijn worden opengetrokken om de feestvreugde te verhogen.

Maar er is misschien een nieuwe reden om eens vaker champagne te drinken: volgens een Brits onderzoek zou je er slimmer van worden. Maar wat is champagne eigenlijk voor soort wijn en waar komt het vandaan?

Champagne en de Champagnestreek

Champagne is een beschermde merknaam die is gereserveerd voor de mousserende wijnen, afkomstig uit de Franse Champagnestreek. Deze streek is het uit ongeveer 110 km2 grote wijnbouwgebied in de Franse departementen Marne, Aube en Aisne. Het gebied dat vroeger als gouvernement Champagne propre bekend stond, wordt onderscheiden in twee delen, die werden gescheiden door een rand, de Monts de Champagne:

een oostelijk stuk, de Champagne humide;
een westelijk stuk, de Champagne sèche of pouilleuse.

De Champagne humide heeft een bodem die bestaat uit zogenaamd Onder-krijt (uit de Krijtperiode, die ongeveer duurde van 145 tot 66 miljoen jaar geleden); deze is ondoorlaatbaar en daardoor moerassig. Het landschap is bosachtig.

De Champagne pouilleuse heeft een bodem die bestaat uit het jongere Boven-krijt en vormt een vrijwel vlak landschap tussen de rivieren de Seine en de Marne. De bodem is zeer doorlatend. In de loop der tijd kon zich een rijk grondwaterreservoir vormen dat door zogenaamde artesische putten ('sommes') zijn water weer afstaat of op lagere plekken moerassen vormt. Van oudsher was schapenteelt hier een hoofdmiddel van bestaan. Daarnaast werd de wijnbouw die vooral werd en wordt uitgeoefend op de randen steeds beroemder. Uiteindelijk waren het de mousserende wijnen uit deze streek die van de naam een luxueus merk maakten en deze wereldwijd op de kaart zetten.

Het maken van champagne

Druiven die bestemd zijn voor de bereiding van champagne zijn meestal blauwe Pinot-noir en Pinot-meunier en de witte Chardonnay-druif. Ze worden zorgvuldig gesorteerd op kwaliteit en rijpheid. De opbrengst per hectare wordt kunstmatig laag gehouden om de kwaliteit van de druiven zo hoog mogelijk te krijgen. Direct na de oogst worden de druiven zorgvuldig geperst waarbij de blauwe druivenschillen (en de blauwe kleurstof die hierin zit) er uit worden gefilterd. De verkregen most (vers geperst maar nog niet vergiste druivensap) wordt in vaten vergist gedurende een periode van enkele weken. Daarna volgt een zogenaamde klaring (helder maken van de wijn) die verschillende maanden duurt.

Meestal in het voorjaar worden diverse partijen van de zo verkregen heldere wijnen gecombineerd tot een zogenaamde cuvée (melange van wijnen). Elk Champagnehuis heeft zo zijn eigen specifieke cuvée. Toevoeging van wat rode wijn aan de cuvée levert de roze of rosé champagne op.

Aan de cuvée wordt vervolgens suiker toegevoegd; het mengsel wordt daarna direct gebotteld op drukbestendige flessen welke dan verscheidene maanden in koele kelders horizontaal worden opgeslagen. Op deze wijze vindt een langzame tweede of nagisting plaats. Het hierbij ontstane koolzuur blijft onder druk in de wijn opgelost.

Door de nagisting ontstaat er echter ook een niet gewenste opslag van gistcellen in de wijn. Dit zogenaamde gistdepot wordt dan verwijderd door de flessen met de kurk schuin omlaag in hellende rekken te plaatsen (het zogenaamde opleggen) en het depot geleidelijk op de (tijdelijke) kurk te laten bezinken. De flessenhals wordt dan bevroren en de kurk even geopend zodat het bezinksel eruit kan spuiten. Het hierbij optredende verlies wordt weer aangevuld met zogenaamde liqueur d'expédition (suikeroplossing in wijn) waarna de flessen definitief gekurkt en geëtiketteerd worden. Naar gelang er geen, weinig of meer van de suikerhoudende liqueur d'expédition wordt toegevoegd, classificeert men de champagne als brut (zeer droog), sec, demi-sec of doux. Alleen mousserende wijnen uit de Champagnestreek die zijn gemaakt volgens de méthode traditionnelle (vòòr 1994 heette dit de méthode champenoise). Champagne dient gekoeld op 6-8 graden Celsius te worden geserveerd.

Ontdekking van mousserende wijn

De kunst om champagne mousserend te maken wordt overigens toegeschreven aan de monnik Dom Pérignon de Sainte Menehould (eind 17e eeuw). Hij zou naar verluid in 1668 zijn begonnen om wijn op te leggen voor een tweede gisting. Helaas voor hem waren de wijnflessen in het begin niet opgewassen tegen de hoge druk van de gegiste wijn. Pas nadat er (niet in Frankrijk maar vanuit Engeland) sterkere wijnflessen beschikbaar kwamen kon de mousserende wijn worden gebotteld, bewaard en verkocht.

Brits onderzoek naar de invloed van champagne op het brein bij ratten

Onderzoekers van de Britse University of Reading (bij Londen) hebben een opmerkelijke eindconclusie getrokken na uitgebreide proeven met champagne. Hun onderzoek betrof een aantal ratten die een paar weken lang elke dag 3x werden gevoerd met eten waardoor ongeveer 10 milliliter champagne was gemengd. Daarna werden de ratten in een doolhof gezet om snoepjes op te sporen. Opmerkelijk was dat hoe langer het experiment duurde en hoe meer champagne de ratten al in hun systeem hadden, hoe sneller zij de snoepjes in het doolhof konden vinden!

Na onderzoek bleek dat het gebied in het rattenbrein, dat belangrijk is voor het geheugen en het ruimtelijk inzicht, een stuk actiever was geworden door het champagnedieet. De ratten waren een stuk slimmer geworden door hun champagnevoer.

Of deze breinverbetering alleen toe te schrijven is aan de fenolen (stoffen die ontstaan bij de wijnbereiding uit flavonoïden – dit zijn zogenaamde antioxidanten die uit de druiven voortkomen) of misschien ook aan de champagnebubbeltjes is nog niet bekend. Of de champagne/ en wijnboeren zich al in de handen kunnen wrijven? Of eenzelfde onderzoek met gewone, niet-mousserende wijn hetzelfde resultaat oplevert? Het is nog maar de vraag, laat staan of het op dezelfde manier zou uitwerken bij mensen. Maar deze vragen zullen zeker verder worden onderzocht

Voorlopig is de conclusie er één die de champagne- en wijnliefhebber hoop geeft en een extra reden is om nog een flesje open te trekken: je wordt er immers slimmer van, althans het zou toch kunnen?!