Kruidenleer: Calendula officinales, het jodium van de natuur

Door Oxalis gepubliceerd in Natuurlijke geneeswijzen

De goudsbloem (Calendula officinales) komt van oorsprong uit India. Het kruid sierde daar van oudsher de Hindoetempels.

Het is een eenjarige plant met meestal oranje, maar ook wel gele bloemen. De bloembaadjes van goudsbloem zijn geurig en smakelijk en daarom heel veelzijdig. In de keuken werd de goudsbloem vroeger vaak gebruikt in de plaats van het veel duurdere saffraan.

Calendula en de huid

Goudsbloemen zijn heel geschikt bij huidklachten. Een aftreksel kan een droge en geïrriteerde huid bijvoorbeeld snel verzachten, de bloedsomloop stimuleren en ontstekingsreacties bij kleine verwondingen en insectenbeten verminderen. Een voetbad met goudsbloem verlicht de klachten van wintervoeten, spataderen en zwellingen. Goudsbloem kan ook menstruatiepijn verlichten: gebruik het kruid echter nooit tijdens de zwangerschap.

Calendula bij wondverzorging

Calendula neemt door de geneeskrachtige werking dan ook een belangrijke plaats in de natuurgeneeskundige apotheek in. Het middel werkt ontsmettend en bevordert de onderhuidse bloedcirculatie, waardoor de genezing van wonden wordt bevorderd. Het is een natuurlijk geneesmiddel dat zeker een plek in de EHBO-doos verdient.

Voor het fytotherapeutisch middel wordt van de hele plant van de goudsbloem in haar bloeiperiode een (oer-) tinctuur bereid. Deze tinctuur heeft vele kwaliteiten. Het is bij uitstek een goed middel voor de uitwendige behandeling van wonden. Zo heeft het een bloedstelpende werking bij wonden, voorkomt het ontstekingen en bevordert de genezing bij beginnende wondettering en zweertjes. Open wonden worden erdoor ontsmet, zodat Calendula officinales ook wel het jodium van de natuur wordt genoemd. Behalve ontstekingsremmend, werkt Calendula ook regenererend en bevorderend op het granulatieproces (weefselgroei voor het herstel) van de huid.

Bij een verwonding is het van belang, dat het beschadigde weefsel de tijd krijgt om zich te herstellen. Een aangebracht verband met Calendula kunnen we daarom het beste 2 dagen laten zitten; als het te snel wordt verwijderd, kunnen we de nieuw gevormde cellen en bloedvaten beschadigen. We moeten er echter wel op toezien, dat een wond nooit langer dan twee dagen met een emulsie, zalf, gelei of kompres wordt behandeld, omdat anders de weefsels te week kunnen worden, hetgeen verder herstel weer in de weg kan staan.

Calendula in diverse natuurgeneeskundige middelen verkrijgbaar

Van de (oer-) tinctuur worden de overige Calendula-geneesmiddelen samengesteld. Calendula is verkrijgbaar in een aantal verschillende vormen.

Als fytotherapeutisch middel in de vorm van de oertinctuur ().
Als homeopathisch (gepotentieerd) middel, vaak als combinatiemiddel, zoals bijvoorbeeld met Silicea Terra D6-12 of met Arnica D6.
Als emulsie (voor uitwendige toepassing).
Als crème of zalf (voor uitwendige toepassing).
Als gelei (voor uitwendige toepassing).

Calendula-geneesmiddelen in diverse toepassingen

Calendula in de vorm van de (oer-) tinctuur kan verdund met water (10 druppels op een kopje gekookt water) worden gebruikt om de mond of een wond te spoelen, maar wordt ook wel gebruikt bij kompressen. Een kompres met Calendula (oer-) tinctuur kan een natte wond doen drogen en zal in ieder geval de plek verkoelen en ontsmetten.

Als homeopathisch middel wordt Calendula D3-D6 vaak gebruikt in combinatie met Arnica D6v bij vaatontstekingen.

De zalf en emulsie van Calendula werken heilzaam bij onder andere een geïrriteerde huid, schaafplekken, scheurwondjes, vaatontstekingen, doorbloedingsstoornissen (spataderen), doorliggen, eerstegraads brandwonden, zonverbranding, netelroos en de gevolgen van röntgenstralen.

Calendula gelei bevat over het algemeen 10% Calendula (oer-) tinctuur en kan uitstekend worden toegepast bij bloedende wondjes, (tepel- of anaal-) kloofjes, neusbloedingen, doorliggen, schaafwonden en open benen. Ook kan het middel worden gebruikt op verdikt littekenweefsel; de littekens zullen erdoor verminderen.

Verdund met water kan de (oer-) tinctuur van Calendula worden gebruikt na het trekken van kiezen of tanden om de mond mee te spoelen en te zuiveren.

Kruidenrecepten om zelf te maken met Calendula

Met goudsbloemen in de tuin kun je zelf een aantal eenvoudige, heilzame huismiddeltjes maken voor in- en uitwendig gebruik.

Goudsbloemcrème

De eigengemaakte crème is natuurlijk niet gelijk aan de fytotherapeutische Calendula-crème, vandaar dat we deze gewoon goudsbloemcrème noemen. Het maken ervan is eenvoudig. Je hebt er voor nodig: een handje verse goudsbloemblaadjes, een fles bronwater zonder koolzuur en een pot ongeparfumeerde basiscrème.

Pluk de goudsbloemblaadjes bij voorkeur 's morgens als de bloemen open zijn en nog dauwdruppels bevatten. Doe de blaadjes in een kleine pan, giet er het bronwater bij (de bloemblaadjes moeten net onder water staan) en breng het geheel aan de kook. Neem de pan van het vuur, laat de vloeistof afkoelen en druk deze dan door een zeef tot je een papperige substantie hebt. Voeg dit mengsel toe aan de ongeparfumeerde basiscrème en vermeng de ingrediënten zorgvuldig. Sluit de pot goed af en bewaar hem gekoeld voor optimaal effect.

Deze goudsbloemcrème houdt de huid zacht en glanzend. Het zal ontstekingswerend werken bij kleine verwondingen, huidirritatie en insectenbeten.

Bad met goudsbloem en roos

Zelfgemaakte kruidenzakjes voor het bad zijn niet alleen geschikt voor eigen gebruik, maar kunnen ook leuk zijn om cadeau te geven. De gecombineerde eigenschappen van goudsbloem en roos maken de huid zacht en soepel. Het geurige mengsel kan ook somberheid en verdriet verdrijven, angst verminderen en de stemming verbeteren.

Pluk een handvol goudbloemblaadjes en een dito hoeveelheid rozenblaadjes. Knip uit neteldoek of kaasdoek vier ronde (diameter van ongeveer 15-20 centimeter) of vierkante (15-15 centimeter) lapjes om buideltjes of zakjes van te maken. Verdeel de gemengde bloemblaadjes over de vier lapjes en bind de randen stevig bijeen met een lint, koord of touwtje. Je kunt de zakjes ophangen als geurzakjes in huis of in een (kleding- of linnen-) kast. Voor gebruik in bad hang je het buideltje of zakje aan de badkraan in het stromende water, zodat het badwater een aftreksel van de bloemblaadjes bevat.

Goudsbloemomelet

Goudsbloemen zijn ook prima eetbaar. Het hart van de bloem is bitter, maar de bloemblaadjes geven een subtiele smaak. Je kunt de bloemblaadjes toevoegen aan rijst, kaasgerechten, vla, zoete broodjes en cakes; goudsbloem zal deze gerechten ook een mooie oranje kleur geven. Maak bijvoorbeeld eens een heerlijke (kaas-) omelet met de geurige bloemblaadjes van deze plant!

Klop twee eieren los in een schaal. Voeg er een theelepel verse goudsbloemblaadjes, een scheut melk en peper en zout aan toe. Roer eventueel een ons geraspte kaas door het eimengsel. Verhit een koekenpan, voeg een klontje boter toe en giet er het eimengsel bij. Bak de omelet op een laag vuur tot hij gaar en goudgeel is en bak daarna de andere kant kort. Serveer de omelet zo warm mogelijk.

Goudsbloemolie

Hoewel goudsbloemolie lang moet staan, is het de moeite van het maken waard. Goudsbloemolie geeft aan zowel zoete als hartige gerechten een heerlijke, aparte smaak. De olie smaakt ook uitstekend in dressings. Je hebt er voor nodig:

Gewassen goudsbloemblaadjes (genoeg om een jampot mee te vullen)
Een grote, schone jampot met schroefdeksel
Een grote fles olijfolie
Een koffiefilter met -zakje
Een schone fles of karaf.

Vul de jampot met goudsbloemen. Overgiet de bloemblaadjes met olijfolie; alle blaadjes moeten zijn bedekt, dus wees niet te zuinig met de olie. Doe het deksel op de jampot en zet deze een maand weg op een donkere, koele plek (maar niet in de koelkast). Schud de pot eenmaal daags flink. Na een maand is de olie goed. Zeef het mengsel door een schoon (koffie-) filterzakje en laat dit goed uitlekken. Giet de olie vervolgens in een schone fles of een mooie karaf. Voeg voor de sier eventueel nog enkele goudsbloemblaadjes toe. Gebruik de goudsbloemolie op dezelfde wijze als olijfolie.