Mythisch scheppingsverhaal – De Reuzenoester

Door ZiaRia gepubliceerd in Mythen sagen en legenden

Vanaf de vroegste tijden heeft de mens getracht verklaringen te vinden voor de natuurlijke fenomenen in het leven. Men wilde alles om zich heen kunnen begrijpen. Onbegrijpelijke en invloedrijke krachten werden dan tot machtige goden en godinnen verheven en de mens was daarbij meestal hun afstammeling en hun nederige dienaar.

Maar hoe was het ooit allemaal begonnen?

Ieder volk, iedere cultuur, op elk continent of daarbuiten, had daar een eigen theorie of mythe over. Eén ervan is het Scheppingsverhaal van de Reuzenoester uit Oceanië.

Oceanië

Oceanië is de verzamelnaam voor de vele eilanden, die in de Grote Oceaan (Pacific) liggen ten oosten van Australië en ten noorden van Nieuw Zeeland. Oceanië wordt tegenwoordig meestal grofweg onderverdeeld in drie grote eilandengroepen, namelijk Polynesië, Melanesië en Micronesië.

De oorspronkelijke bewoners van deze eilandengroepen stammen naar alle waarschijnlijkheid af van eenzelfde bevolkingsgroep, die zich in de loop der eeuwen over de vele, vele eilanden hebben verspreid en gevestigd. Hun religieuze vertellingen bleven echter grote overeenkomsten met elkaar vertonen.

"In het begin", het scheppingsverhaal

Volgens de oude bewoners van Oceanië bestond er ooit alleen maar de Eeuwigheid. Daar woonden slechts de Oude Spin en een stel slakken. Moeder Aarde (Papa) en Vader Hemel (Rangi) bestonden ook, maar werden door een reusachtige oester omsloten en bijeengehouden. Op een gegeven moment vond de Oude Spin, die door het oneindige Duister over de zee van Eeuwigheid zweefde, de reuzenoester. Geholpen door één van de slakken wist de Oude Spin de reuzenoester open te wrikken. Zowel de Oude Spin als de slak kropen vervolgens in de reuzenoester.

De slak, die een stuk kleiner was, kroop in westelijke richting en werd de Maan. Voor de Oude Spin was de reuzenoester een beetje te krap. Daarom vroeg zij een andere slak om haar te helpen de oester verder open te duwen. Toen dat was gelukt en de schelp half open stond, werd de schoonheid van Hemel en Aarde onthuld; de bovenkant van de schelp werd de Hemel (Rangi) en de onderkant werd de Aarde (Papa).

Het licht van de schepping

Toen het licht de schelp binnendrong, schiepen Papa en Rangi het leven in de vorm van achtereenvolgens de lucht, de zee, bomen, planten, bloemen en dieren. Daarna brachten Papa en Rangi de goden en de mensen voort, die allen uit Papa werden geboren. Tot de dag van vandaag beweren vele moderne Oceaniërs nog steeds af te stammen van Papa en Rangi.

De mythen rond Papa en Rangi kunnen variëren. Sommige Oceaniërs geloven, dat de god van de Zee de reuzenoester groter heeft gemaakt. Anderen verkondigen, dat Papa en Rangi – de Aarde en de Hemel – zijn geschapen door één god of godin. Er zijn zelfs verhalen, waarin de Aarde van zeewater zou zijn gemaakt door een vlinder of een meteoor!

Het basisthema is echter in alle versies eender: de Aarde en de Hemel zijn gelijktijdig geschapen en het Leven was Goed!

Goden van Zee en Duisternis

Volgens sommige legenden zou de Reuzenoester dus groter zijn gemaakt door òf de zeegod Tangaroa òf de god van het Duister, Tanaoa.

Tangaroa, zoon van Papa (de Aarde)

Tijdens de eerste dagen van de schepping zwol de zee in Papa's buik aan, totdat op een dag de god Tangaroa naar buiten spatte en de oceaan werd. Uit hem kwamen zowel de zeedieren als de zeemeerminnen en zeemeermannen voort. De Polynesiërs gaan er prat op, dat zij – zo niet alle mensen – afstammen van deze zeewezens. Het is namelijk de reden waarom mensen geen vacht hebben zoals andere (zoog-)dieren: zij stammen af van de waterwezens.

De getijden van de oceaan zouden worden veroorzaakt door het in- en uitademen van Tangaroa. Bij mooi weer kan de god in een groene hagedis veranderen en de oceaan de bijzondere, blauwgroene kleur geven. En dan is er nog Rongo (ook wel Maui genoemd), de broer van Tangaroa. Hij is de Visser van de Eilanden en zou de mens zeilschepen hebben geschonken.

Tangaroa vormt nog altijd een belangrijk element in vooral de Polynesische cultuur en wordt er ook nu nog vereerd. Polynesische zeelieden hebben de gewoonte zich te verzekeren van een behouden vaart door stukken hersenkoraal – als symbool van Tangaroa's geest – bij zich te dragen.

God van de Duisternis

Tanaoa word gezien als de god van de Duisternis, die dwaalt op de bodem van de zee. (In sommige delen van Oceanië ziet men (een deel van) Tangaroa als de god van de Duisternis, omdat zijn domein - de oceaan - zowel een licht gedeelte aan het oppervlak, als een duister gedeelte op de zeebodem kent.

Na de schepping werd er nog een ander goddelijk wezen geboren. Dit was Atea oftewel Ruimte. Atea gaf Atanua of de Dageraad toestemming om de ochtendhemel te verlichten. Als gevolg daarvan werd de god van de Duisternis gedurende die tijd verbannen naar de enige plaats op Aarde waar geen licht kon komen en dat was op de zeebodem.

De Bosgod en de Scheiding

Maar daarmee eindigde het verhaal van Moeder Aarde en Vader Hemel overigens nog niet. Al het leven zat namelijk gevangen tussen de twee helften van de half openstaande reuzenoester. De liefde tussen Papa en Rangi was sterk. Ondanks de smeekbeden van vooral de mensen, hun schepping en nageslacht, weigerden zij uiteen te gaan. De mensen riepen daarop de hulp van de Bosgod Kane in. Kane was sterker dan de hoogste boom op Aarde. Hij slaagde er dan ook in beide helften uit elkaar te duwen, totdat Papa en Rangi, Aarde en Hemel, gescheiden waren en het leven erin eindelijk vrij was.

Vele mensen waren zo dankbaar, dat Kane de Bosgod niet alleen werd verheven tot de (Hawaïaanse) God van de Schepping en de Zee, maar tegelijkertijd tot de goddelijke voorouder van de mens werd bevorderd.

Verdriet en ochtenddauw

Papa en Rangi hielden echter veel van elkaar en zij leden heftig onder hun scheiding. Rangi huilde iedere nacht; de ochtenddauw werd daarom gezien als Rangi's nachtelijke tranen.

Ochtenddauw symboliseerde Rangi's eeuwige trouw aan Papa en werd dan ook vaak gebruikt door medicijnmannen en –vrouwen voor het maken van liefdesdrankjes.

Verteld door: