Japanse mythologie - Benten, godin van kunst en welvaart

Door ZiaRia gepubliceerd in Mythen sagen en legenden

In het oude Japan werd door beoefenaars van de schone kunsten als vanouds eer bewezen aan de godin Benten. Van geisha's tot muzikanten, van dichters tot danseressen; allen hadden Benten in een hoog vaandel staan en zorgden ervoor dat de godin zorgvuldig en regelmatig werd vereerd en aanbeden.

Oude Japanse mythologie

Benten wordt ook wel Benzaiten genoemd, wat ongeveer Heilige van het Rationele Vermogen betekent.

Zij maakt deel uit van de oude Japanse mythologie, waar ze wordt gezien als één van de Shichi-fuku-jin, de Zeven Goden van Geluk.

De Shichi-fuku-jin

De Shichi-fuku-jin is een groep, die wordt gevormd door zeven populaire Japanse godheden. Zij worden allemaal geassocieerd met fortuin en geluk. Hun namen zijn Bishamon, Daikoku, Ebisu, Fukurokuju, Jurōjin, Hotei en – als enige vrouwelijk godheid – Benten.

Bishamon is de god van oorlog, de schenker van rijkdom en de beschermer tegen demonen en ziekte.
Daikoku is de god van rijkdom en de beschermheer van de boeren en van de bodem.
Ebisu is de god van de schatten van de zee en van de arbeid. Tevens is hij beschermheer van de vissers.
Fukurokuju is de god van wijsheid, geluk en een lang leven.
Hotei is de god van vrolijkheid en tevredenheid.
Jurōjin is de god van een tevreden oude dag.
Benten is (zoals gezegd) de godin van onder meer schoonheid, kunst en welvaart.

Boven: beeldengroep van de Shichi-fuku-jin.

Hoewel de zeven godheden elk vanuit een andere bron afkomstig zijn, staan zij al sinds de 16e eeuw bekend als één groep van geluksgoden.

De Shichi-fuku-jin vormen een favoriet thema in de Japanse volksmuziek en worden vaak op een komische manier uitgebeeld in illustraties, schilderijen en theaterstukken. Hiervoor kan slechts één godheid worden uitverkoren, maar vaker neemt men de hele groep daarvoor.

De zeven godheden hebben overigens als verblijf een eigen schip vol met schatten (takara-bune). Tot die schatten behoren ook magische voorwerpen, die altijd blijven voorbehouden aan de goden, zoals onder andere een hoed die je onzichtbaar maakt, een beurs die nooit leeg raakt, sleutels van de heilige schatkamers, magische geschriften en boeken, kleding van brokaat, een regenhoed die geluk brengt en een mantel van veren.

Benten, godin van kunst en welvaart

Voor de oorsprong van Benten wordt vooral verwezen naar het Hindoeïsme, waar zij het Japanse equivalent zou zijn van de riviergodin Saraswati. Het beeld van deze in oorsprong Hindoe-godin is naar alle waarschijnlijkheid met het Boeddhisme, waarin de godin vooral optrad als beschermvrouwe voor literatuur, muziek, welvaart en vrouwelijkheid, tussen de 6e en de 8e eeuw mee naar Japan gekomen. In Japan zag men Benten niet alleen als beschermvrouwe van de schone kunsten en welvaart, maar ook van schoonheid, liefde en geluk.

Benten en haar verschijningen

De verschijning van Benten kent een aantal verschillende vormen. Aan de ene kant wordt zij vaak afgebeeld als twee-armige schoonheid met een muziekinstrument (de biwa).

Echter, een andere vorm die waarschijnlijk uit het Hindoeïsme is overgebleven, is het beeld van een strijdlustige Benten met acht armen. In zes handen houdt zij dan respectievelijk een boog, een pijl, een zwaard, een sleutel, een wiel en een edelsteen vast. De twee resterende handen zijn samengevouwen in gebed.

Een laatste vorm, die wel van Benten wordt gezien, is die van een devote representatie van Amaterasu, de opperste Shinto zonnegodin.

Benten en de zeedraak

Volgens één van haar legendes zou Benten met een zeedraak zijn gehuwd.

In een grot langs de zee woonde eens een enorme zeedraak, die alle kinderen van het dorp Koshigoe al had verorbert. En het ging maar door; zijn eetlust was onverzadigbaar. Toen Benten van het monster hoorde, was zij vastberaden een eind te maken aan zijn gruwelijkheden. Benten reisde naar de streek van de zeedraak. Toen liet zij de aarde beven, waarna de grot instortte. Benten zweefde in de stofwolken boven de grot met daarin de nu zo goed als dode draak. Vervolgens daalde ze af tot in de grot. Om het gevaar van het monster voor eeuwig te bezweren, huwde Benten met de grote zeedraak; door haar goede invloed zag hij voortaan af van het eten van kinderen. Door de komst van Benten en de aardbeving verrees een nieuw eiland uit de zee, dat Enoshima werd genoemd. Het eiland werd vervolgens gewijd aan de godin van de zee en dat is tot op de dag van vandaag nog steeds zo.

Ter ere van het huwelijk van Benten met de grote zeedraak (ook wel slangenkoning genoemd) staat er op het eiland Kamakura een speciale daaraan gewijde tempel.

Benten wordt vaak afgebeeld als enerzijds een drakendoder en anderzijds als berijdster van een zeedraak of met een zeedraak als begeleider.

Benten en jaloezie

Zoals vele goden en godinnen was Benten niet altijd goedaardig. Zij kon uitermate jaloers zijn en – door de sterke invloed van het element water op haar karakter – nogal eens van stemming wisselen.

Eén van de (waarschuwende) verhalen over Benten is het volgende. Benten had zich opgeofferd voor het heil van de mensen door de alles verwoestende zeedraak te huwen, maar zij was niet gelukkig in haar huwelijk; hoe kan het ook anders? Wanneer er eens een gelukkig getrouwd mensenpaar één van haar tempels betrad, kon zij soms op slag vreselijk jaloers worden. Zo jaloers zelfs, dat zij het huwelijk (van het echtpaar) op dat moment vervloekte. Die vervloeking was zo heftig, dat het vrijwel altijd eindigde in een echtscheiding van het stel.

Eén van Bentens symbolen en tegelijk haar (dierlijke) boodschapper op Aarde is een witte slang. Een witte slang geldt tevens als symbool voor jaloezie en verleiding. Men gelooft dan ook dat in de tempels van de godin Benten altijd witte slangen zouden leven.

Benten en de biwa

Het favoriete muziekinstrument van de godin is de biwa, een snaarinstrument, dat nog het meest lijkt op een luit met een korte hals. Tot op de dag van vandaag geldt voor de meesten onder de bespelers van de biwa dat zij nooit trouwen, uit angst dat Benten boos zou kunnen worden over hun gebrek aan toewijding, door de afleiding van het huwelijk, en als straf hun muzikaal talent zou kunnen afnemen.

De verering van Benten in het moderne Japan

Tot op de dag van vandaag is Benten één van de meest geliefde en vereerde godheden in Japan. Benten wordt over het algemeen – net als overigens de andere leden van de Shichi-fuku-jin – geassocieerd met de zee. Veel van haar tempels bevinden zich dan ook op eilanden, langs de kust of – in het binnenland – in de buurt van een rivier, een meer of een vijver.

Benten wordt nog steeds met veel eerbied tegemoet getreden. Niet alleen kan zij je namelijk talenten schenken, zoals bijvoorbeeld welsprekendheid, wijsheid en muzikaliteit, maar ook schoonheid, rijkdom en geluk. Dit zijn allemaal kwaliteiten, die in de Japanse maatschappij van zowel vroeger als vandaag nog hogelijk worden gewaardeerd.

Verteld door: